Η πεζοπορία, ως μία από τις πιο αυθεντικές μορφές επαφής με τη φύση, έχει τη δύναμη να ενώνει ανθρώπους, να δημιουργεί δεσμούς και να δίνει ζωή σε ορεινές κοινότητες που επί δεκαετίες αποτελούν τον πυρήνα της ορεινής κουλτούρας. Ωστόσο, πίσω από αυτή τη ρομαντική εικόνα, υπάρχει ένα ζήτημα που συχνά περνά απαρατήρητο: η ανισότητα στην κατανομή της αξίας που παράγεται γύρω από την ορεινή δραστηριότητα.
Όταν η πεζοπορία φέρνει κόσμο – αλλά όχι πάντα όφελος
Σε πολλές ορεινές περιοχές, η αυξημένη επισκεψιμότητα δεν μεταφράζεται αυτομάτως σε ενίσχυση της τοπικής κοινωνίας. Παρότι τα μονοπάτια γεμίζουν, οι καταφύγια λειτουργούν και οι κορυφές ζωντανεύουν, το οικονομικό και κοινωνικό όφελος δεν κατανέμεται πάντα δίκαια.
Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι, σε αρκετές περιπτώσεις, το μεγαλύτερο μέρος της αξίας που παράγεται γύρω από τη δραστηριότητα δεν μένει στα χωριά και στους ανθρώπους των ορεινών περιοχών, αλλά “διαρρέει” αλλού. Αυτό σημαίνει ότι οι ντόπιοι συχνά βλέπουν ελάχιστη ενίσχυση, παρότι αυτοί διατηρούν τα μονοπάτια, φιλοξενούν πεζοπόρους και κρατούν ζωντανή την ορεινή παράδοση.
Η αξία της τοπικότητας
Έρευνες που έχουν γίνει διεθνώς δείχνουν ξεκάθαρα ότι οι δραστηριότητες που βασίζονται στη φύση – όπως η πεζοπορία, η ορειβατική περιήγηση ή η εξερεύνηση μονοπατιών – έχουν μεγαλύτερη θετική επίδραση όταν στηρίζονται σε:
-
τοπικούς οδηγούς,
-
τοπικούς ξενώνες και καταλύματα,
-
τοπικά προϊόντα,
-
μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις,
-
τοπικές ομάδες που διαχειρίζονται τα μονοπάτια.
Όσο περισσότερους δεσμούς έχει μια πεζοπορική δραστηριότητα με την κοινότητα που τη φιλοξενεί, τόσο περισσότερο ωφελείται αυτή η κοινότητα. Και παράλληλα, τόσο πιο αυθεντική και ουσιαστική είναι η εμπειρία για τον ίδιο τον πεζοπόρο.
Πεζοπορία χαμηλού αποτυπώματος – υψηλής αξίας
Σε διεθνείς μελέτες, έχει καταγραφεί ότι ομάδες πεζοπόρων που στηρίζουν την τοπική οικονομία δημιουργούν υπερπολλαπλάσια οφέλη σε σύγκριση με άλλες μορφές μαζικής παρουσίας επισκεπτών. Μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις, μια μικρή ομάδα ορειβατών μπορεί να αποφέρει στην κοινότητα ό,τι 100 φορές περισσότερες αφίξεις άλλων επισκεπτών που δεν αλληλεπιδρούν με τον τόπο.
Αυτό συμβαίνει γιατί οι πεζοπόροι:
-
ξοδεύουν περισσότερο χρόνο στην περιοχή,
-
κατανέμουν τις δαπάνες τους σε πολλαπλές μικρές τοπικές επιχειρήσεις,
-
ενδιαφέρονται για την κουλτούρα, τη φύση και την ιστορία,
-
επιδιώκουν γνήσια επαφή με τους ανθρώπους κάθε τόπου.
Η ανάγκη για ισότιμη ανάπτυξη
Η συζήτηση για την “ισότητα στα βουνά” δεν αφορά μόνο την οικονομία. Αφορά και την:
-
προστασία της φύσης,
-
δίκαιη πρόσβαση όλων στα μονοπάτια,
-
ενίσχυση υποδομών που χρειάζονται οι τοπικές κοινότητες,
-
δημιουργία ευκαιριών εργασίας για τους μόνιμους κατοίκους,
-
διατήρηση ορεινών παραδόσεων και γνώσεων.
Η ανάπτυξη πρέπει να γίνει με τρόπο που να μην επιβαρύνει υπέρμετρα ευαίσθητα οικοσυστήματα ή μικρούς οικισμούς, να μη δημιουργεί φαινόμενα υπερσυγκέντρωσης και να μην επιβάλλει εξωτερικές πρακτικές που δεν συνδέονται με την τοπική ταυτότητα.
Οι πεζοπόροι ως μέρος της λύσης
Ο σύγχρονος πεζοπόρος έχει ήδη συνειδητοποιήσει πολλά από αυτά τα ζητήματα. Έρευνες τα τελευταία χρόνια καταδεικνύουν ότι η πλειονότητα των ανθρώπων που ασχολούνται με τη φύση ενδιαφέρονται για:
-
την περιβαλλοντική προστασία,
-
τη στήριξη της τοπικής κοινωνίας,
-
την υπεύθυνη συμπεριφορά στα βουνά.
Και αυτό δίνει ελπίδα: οι ορεινές κοινότητες έχουν ανάγκη από πεζοπόρους που σέβονται, αναγνωρίζουν, επιλέγουν και στηρίζουν τοπικά μονοπάτια, τοπικές ομάδες και τοπικούς ανθρώπους.
Προς μια δικαιότερη ορεινή πραγματικότητα
Η ισότητα στα βουνά δεν είναι θεωρητική έννοια. Είναι το θεμέλιο για:
-
ζωντανά χωριά,
-
υγιή μονοπάτια,
-
ευημερία των κατοίκων,
-
αυθεντικές εμπειρίες για τους πεζοπόρους,
-
βιώσιμη εξέλιξη των ορεινών περιοχών.
Καθώς ολοένα και περισσότερες κοινότητες, φορείς και οργανισμοί σε όλο τον κόσμο στρέφονται προς μια πιο δίκαιη και υπεύθυνη ορεινή ανάπτυξη, δημιουργείται μια μοναδική ευκαιρία: να οικοδομηθεί ένα νέο μοντέλο πεζοπορίας που σέβεται τη φύση, ενισχύει τις κοινότητες και εμπνέει τους ανθρώπους.
