Η ασθένεια του υψομέτρου αποτελεί ένα από τα συχνότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν ορειβάτες, πεζοπόροι και αθλητές σε μεγάλα υψόμετρα. Η μειωμένη διαθεσιμότητα οξυγόνου μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα όπως πονοκέφαλο, ναυτία, κόπωση και, σε σοβαρές περιπτώσεις, επικίνδυνες επιπλοκές.
Τα τελευταία χρόνια, η επιστημονική έρευνα εξετάζει νέους τρόπους πρόληψης, με τις κετόνες να βρίσκονται πλέον στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος.
Οι κετόνες είναι εναλλακτική μορφή καυσίμου που παράγει ο οργανισμός όταν δεν υπάρχουν επαρκείς υδατάνθρακες, όπως σε περιόδους νηστείας ή σε κετογονική δίαιτα. Παράλληλα, έχουν αναπτυχθεί και πόσιμα συμπληρώματα κετονών, τα οποία αρχικά μελετήθηκαν για πιθανή βελτίωση της αθλητικής απόδοσης. Αν και τα αποτελέσματα σε αυτόν τον τομέα ήταν περιορισμένα, η έρευνα συνέχισε να διερευνά άλλες πιθανές εφαρμογές τους.
Μία από αυτές αφορά την προσαρμογή του οργανισμού στο μεγάλο υψόμετρο. Μελέτες από ερευνητικά ιδρύματα στο Βέλγιο, τη Σλοβενία και τον Καναδά δείχνουν ότι οι κετόνες μπορούν να επηρεάσουν θετικά τη φυσιολογία της αναπνοής. Συγκεκριμένα, φαίνεται ότι μεταβάλλουν την οξεοβασική ισορροπία του αίματος, οδηγώντας σε βαθύτερη και συχνότερη αναπνοή. Το αποτέλεσμα είναι η αύξηση της πρόσληψης αέρα και, κατά συνέπεια, υψηλότερα επίπεδα οξυγόνου στο αίμα σε συνθήκες υψομέτρου.
Ο μηχανισμός αυτός παρουσιάζει ομοιότητες με τη δράση της ακεταζολαμίδης (Diamox), του φαρμάκου που χρησιμοποιείται ευρέως για την πρόληψη της οξείας ορεινής ασθένειας. Το Diamox αυξάνει τον αερισμό των πνευμόνων μέσω αλλαγών στην οξεοβασική ισορροπία, όμως συνοδεύεται συχνά από παρενέργειες, όπως μουδιάσματα, πονοκέφαλο, ναυτία και αυξημένη διούρηση. Οι κετόνες, αν και δεν είναι απαλλαγμένες από μειονεκτήματα, φαίνεται να προσφέρουν παρόμοια φυσιολογικά οφέλη χωρίς φαρμακευτική αγωγή.
Σε ελεγχόμενες εργαστηριακές συνθήκες, εθελοντές που κατανάλωσαν ποτά κετονών σε προσομοιωμένο μεγάλο υψόμετρο παρουσίασαν χαμηλότερη συχνότητα εμφάνισης σοβαρής οξείας ορεινής ασθένειας σε σύγκριση με όσους έλαβαν εικονικό σκεύασμα. Τα δεδομένα δείχνουν ότι οι συμμετέχοντες μπόρεσαν να αντέξουν περισσότερο χρόνο σε υποξικές συνθήκες, γεγονός που υποδηλώνει προστατευτική δράση των κετονών.
Ωστόσο, οι κετόνες δεν αποτελούν πανάκεια. Δεν φαίνεται να βελτιώνουν τη μέγιστη απόδοση άσκησης στο υψόμετρο και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να την επιβαρύνουν. Επιπλέον, έχουν έντονη γεύση, υψηλό κόστος, πιθανές γαστρεντερικές ενοχλήσεις και μικρή διάρκεια δράσης στον οργανισμό, γεγονός που απαιτεί συχνή λήψη. Η ιδανική δοσολογία και το πρωτόκολλο χρήσης τους δεν έχουν ακόμη καθοριστεί με σαφήνεια.
Συμπερασματικά, οι κετόνες αναδεικνύονται ως μια ενδιαφέρουσα και υποσχόμενη επιλογή για τη μείωση του κινδύνου ασθένειας από υψόμετρο, ιδιαίτερα για άτομα που δεν ανέχονται τα υπάρχοντα φάρμακα.
Παρότι απαιτείται περαιτέρω έρευνα για να επιβεβαιωθεί η αποτελεσματικότητά τους και να καθοριστούν ασφαλείς οδηγίες χρήσης, τα μέχρι τώρα δεδομένα υποδηλώνουν ότι θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα χρήσιμο εργαλείο στο μέλλον της ορεινής ιατρικής και της υπαίθριας δραστηριότητας.
