Μια πρόσφατη μελέτη εξετάζει σε βάθος πώς η προσωπικότητα και τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά των ορειβατών επηρεάζουν τις αποφάσεις που λαμβάνουν στο βουνό — και πώς αυτά τα στοιχεία μπορούν να οδηγήσουν είτε σε επιτυχία είτε σε επικίνδυνες καταστάσεις.
Η έρευνα δείχνει ότι τα ανθρώπινα λάθη στην αναρρίχηση δεν είναι τυχαία: είναι άμεσα συνδεδεμένα με συμπεριφορές, συνήθειες, τρόπους επικοινωνίας και δυναμικές συνεργασίας.
Οι Ανθρώπινοι Παράγοντες: Πέρα από την Τεχνική Ικανότητα
Στην αναρρίχηση, συχνά δίνεται έμφαση στον εξοπλισμό, τις τεχνικές δεξιότητες και τη φυσική κατάσταση. Ωστόσο, η μελέτη υπογραμμίζει ότι εξίσου καθοριστικοί είναι οι «ανθρώπινοι παράγοντες»:
-
προσωπικότητα
-
τρόπος αντίληψης κινδύνου
-
επίπεδο αυτοπεποίθησης
-
επικοινωνία με τους συντρόφους
-
κόπωση
-
συναισθηματική κατάσταση
-
δυναμικές εξουσίας μέσα στην ομάδα
Οι παράγοντες αυτοί μπορεί να καθορίσουν τη συμπεριφορά του αναρριχητή τόσο σε απαιτητικά περάσματα όσο και σε φαινομενικά απλές κινήσεις.
Η Δυναμική Ανάμεσα στους Συντρόφους
Οι σχέσεις ανάμεσα σε μέλη μιας αναρριχητικής ομάδας επηρεάζουν την ασφάλεια περισσότερο απ’ όσο πιστεύουν πολλοί.
Η μελέτη δείχνει ότι:
-
Οι έμπειροι αναρριχητές συχνά επιβάλλουν τους δικούς τους όρους.
-
Οι λιγότερο έμπειροι τείνουν να ακολουθούν χωρίς να εκφράζουν αμφιβολίες.
-
Η έλλειψη επικοινωνίας μπορεί να δημιουργήσει επικίνδυνα κενά.
-
Η υπερβολική σιωπή ή αυστηρή «οικονομία λόγου» μπορεί να αφήσει χώρο για παρερμηνείες.
Όταν η δυναμική συνεργασίας δεν είναι ισορροπημένη, ο κίνδυνος ατυχημάτων αυξάνεται σημαντικά.
Ο Ρόλος του Φόβου και της Ψυχολογικής Πίεσης
Ο φόβος αποτελεί βασικό στοιχείο της ανθρώπινης λειτουργίας στο βουνό.
Η έρευνα τονίζει δύο πλευρές του:
1. Ο φόβος ως εργαλείο επιβίωσης
-
Ενισχύει την προσοχή
-
Οδηγεί σε διπλούς και τριπλούς ελέγχους
-
Θυμίζει στον ορειβάτη να σεβαστεί το περιβάλλον
2. Ο φόβος ως πηγή εξάντλησης
-
Μειώνει τις γνωστικές λειτουργίες
-
Επιβαρύνει την επικοινωνία
-
Αυξάνει την πιθανότητα κακών αποφάσεων κάτω από πίεση
Η μελέτη καταλήγει ότι η κατάλληλη ποσότητα φόβου είναι υγιής, αλλά η υπερέκθεση σε στρες μπορεί να γίνει επιζήμια.
Η «Γκρίζα Ζώνη» των Ατυχημάτων
Ένα κρίσιμο εύρημα της έρευνας είναι η έννοια της Γκρίζας Ζώνης — το χρονικό διάστημα μετά από μια κορύφωση της προσπάθειας.
Σε αυτή τη φάση:
-
η ένταση έχει μειωθεί,
-
η αδρεναλίνη υποχωρεί,
-
η επαγρύπνηση πέφτει,
-
αλλά οι κίνδυνοι παραμένουν υψηλοί.
Πολλά ατυχήματα συμβαίνουν ακριβώς εκεί:
όχι στη δύσκολη αναρρίχηση, αλλά στην κάθοδο, στο περπάτημα σε χαλαρό έδαφος ή στην εκτέλεση ρουτινών που ο αναρριχητής θεωρεί δεδομένες.
Προσωπικότητα και Απόφαση: Τι Δείχνει η Έρευνα
Η προσωπικότητα καθορίζει:
-
αν κάποιος παίρνει περισσότερα ρίσκα
-
αν εμπιστεύεται υπερβολικά τις ικανότητές του
-
αν προτιμά τη σιωπή ή την επικοινωνία
-
αν ζητά διπλές επιβεβαιώσεις ή ντρέπεται να μιλήσει
-
πώς αντιδρά στον φόβο και την πίεση
Τα στοιχεία αυτά επηρεάζουν την κάθε στιγμή στο βουνό — από το δέσιμο του κόμπου μέχρι την απόφαση για ραπέλ.
Αυτογνωσία: Ο Κρισιμότερος «Εξοπλισμός» στο Βουνό
Η μελέτη καταλήγει ότι η καλύτερη προστασία από τα ανθρώπινα λάθη δεν είναι μόνο οι τεχνικές δεξιότητες, αλλά η κατανόηση του ίδιου μας του εαυτού:
-
των ορίων μας
-
των αδυναμιών μας
-
των εσωτερικών μας πίεσεων
-
των αναγκών μας για επικοινωνία
-
της σχέσης μας με τον φόβο
Ο βράχος, όπως σημειώνει η έρευνα, είναι πάντα ουδέτερος.
Δεν κρίνει, δεν συγχωρεί, δεν προσαρμόζεται στις ανθρώπινες διαθέσεις.
Απλώς αντανακλά την αλήθεια της στιγμής.
Συμπέρασμα
Η ασφάλεια στην αναρρίχηση δεν είναι μόνο θέμα τεχνικής κατάρτισης.
Είναι ζήτημα ανθρώπινης φύσης.
Όσο περισσότερο κατανοεί ο αναρριχητής τον εαυτό του, τόσο καλύτερα μπορεί να προβλέψει και να διαχειριστεί τους κινδύνους.
Και τελικά, αυτό το είδος αυτογνωσίας είναι που ξεχωρίζει τον απλώς ικανό ορειβάτη από τον πραγματικά ασφαλή και ώριμο.
