Τα παλιά μοναστήρια της Ευρυτανίας, εκτός του γεγονότος ότι αποτελούν σημαντικά βυζαντινά και υστεροβυζαντινά μνημεία, κρύβουν στα ανήλιαγα κελιά τους και σπουδαίες ιστορικές μνήμες καθώς τα περισσότερα εξ’ αυτών, απομονωμένα και καλά καμουφλαρισμένα μέσα στα απροσπέλαστα βουνά μας, αποτέλεσαν καταφύγια, τόπους περίθαλψης, αλλά και ορμητήρια επαναστατών αγωνιστών πριν και κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του 1821.
Ο Κατσαντώνης, ο Λεπενιώτης, ο γερο Δίπλας, ο Καραϊσκάκης, ο Μπότσαρης, ο Ανδρούτσος, ο Βελής και πολλοί ακόμη, βρήκαν, ανά καιρούς, απάγκιο και αποκούμπι στα διάφορα ευρυτανικά μοναστήρια. Να αναφέρουμε ενδεικτικά τις μονές Τατάρνας, Προυσού, Αγίας Τριάδας Σάϊκας, Παναγίας Γρανίτσας, Καταφυγίου, Μεσαμπελιάς.
Η μία από τον επιβλητικό βράχο της Τσούκας, που δεσπόζει πάνω από το Μοναστήρι της και η άλλη από το χωριό Παλιοβράχα Φθιώτιδας.
Η δεύτερη, λέει η παράδοση, πως από εκεί προέρχονται οι κάτοικοί της από τα χρόνια της τουρκοκρατίας, που κυνηγημένοι βρήκαν καταφύγιο εδώ.
Μετά τους σεισμούς του 1963, οι περισσότεροι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν στο νέο τους οικισμό τη Βράχα Λαμίας, κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό Λιανοκλαδίου. Δημοτικό διαμέρισμα του πρώην δήμου Φουρνάς με πλούσια Ιστορία.
Ο μεγάλος πλάτανος στην πλατεία του χωριού, μάρτυρας πολλών γεγονότων, ο επιβλητικός Ναός του Αγίου Νικολάου και το σημαντικότερο, το Μοναστήρι της Βράχας, η Μεταμόρφωση του Σωτήρα.
Ανακαινίσθηκε το 1745, οι δέ άριστα διατηρημένες τοιχογραφίες και εικόνες της χρονολογούνται από το 1663. Λειτούργησε σχολείο αλλά και σάν χάνι στα χρόνια της τουρκοκρατίας.
Στις 16 Μαϊου του 1824 ο Γεώργιος Καραϊσκάκης βρίσκεται στη Μονή άρρωστος, ο διώκτης του Γιαννάκης Ράγκος και ο Ν. Στουρνάρης μαζί με τούρκικα στρατεύματα του επιτίθονται με στόχο την εκδίωξή του απο το αρματολίκι των Αγράφων.
Στη σφοδρή μάχη που ακολουθεί, διάρκειας μίας μέρας, σκοτώνεται το πρωτοπαλλήκαρό του ο Αντώνης Ζαραλής, που οι καλόγεροι τον έθαψαν κοντά στη Μονή.
Ο Καραϊσκάκης με το ασκέρι του απαγκιστρώνεται από τον κλοιό και βρίσκει καταφύγιο στο Καρπενήσι.
