🔹 Τι σημαίνει «πνευμονικό οίδημα μεγάλου υψομέτρου»
Η λέξη πνευμονικό αναφέρεται στους πνεύμονες.
Η λέξη οίδημα σημαίνει πρήξιμο — τη συσσώρευση υγρού σε έναν ιστό του σώματος.
Όταν βρίσκεστε σε μεγάλο υψόμετρο, η πίεση οξυγόνου είναι χαμηλότερη, πράγμα που σημαίνει πως εισπνέετε λιγότερο οξυγόνο ανά αναπνοή.
Οι πνεύμονες τότε αναγκάζονται να εργαστούν πιο σκληρά για να απορροφήσουν το ίδιο ποσοστό οξυγόνου. Αυτή η πίεση μπορεί, σε ορισμένες περιπτώσεις, να προκαλέσει διαρροή υγρού από τα αιμοφόρα αγγεία προς τους αερόσακους των πνευμόνων.
Αυτό το φαινόμενο είναι το Πνευμονικό Οίδημα Μεγάλου Υψομέτρου (High Altitude Pulmonary Edema – HAPE).
Είναι μια επικίνδυνη και δυνητικά θανατηφόρα επιπλοκή της προσαρμογής σε μεγάλο υψόμετρο.
Όταν συμβεί, ο πεζοπόρος ουσιαστικά πνίγεται στα ίδια του τα υγρά· οι πνεύμονες γεμίζουν με υγρό, το οξυγόνο δεν φτάνει στο αίμα, και το σώμα καταρρέει γρήγορα.
🔹 Από την Οξεία Ορεινή Ασθένεια στο HAPE
Πολλές φορές, το HAPE εμφανίζεται ως εξέλιξη της Οξείας Ορεινής Ασθένειας (ΟΟΑ), γνωστής και ως Altitude Sickness ή AMS.
Η ΟΟΑ μπορεί να εκδηλωθεί σε υψόμετρα άνω των 8.000 ποδιών (περίπου 2.400 μέτρα) και επηρεάζει περίπου το 10% των πεζοπόρων.
Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα Οξείας Ορεινής Ασθένειας είναι:
-
Πονοκέφαλος
-
Ναυτία ή εμετός
-
Έντονη κόπωση
-
Αϋπνία
-
Απώλεια όρεξης
Αν αυτά τα συμπτώματα αγνοηθούν, μπορεί να οδηγήσουν σε HAPE — αν και είναι σημαντικό να σημειωθεί πως το HAPE μπορεί να εκδηλωθεί και χωρίς προηγούμενα σημάδια AMS.
🔹 Γιατί συμβαίνει το HAPE
Όταν το σώμα δεν έχει χρόνο να εγκλιματιστεί στη χαμηλή πίεση οξυγόνου, οι αρτηρίες στους πνεύμονες συσπώνται έντονα, αυξάνοντας την πίεση.
Αυτό ωθεί υγρά από τα αγγεία μέσα στους αερόσακους των πνευμόνων.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η γρήγορη μετάβαση από χαμηλό υψόμετρο σε μεγάλο — όπως μια πτήση από το Δελχί (820 πόδια) στο Λεχ (11.480 πόδια).
Το σώμα δεν έχει χρόνο να προσαρμοστεί, και το HAPE μπορεί να εκδηλωθεί μέσα σε λίγες ώρες.
🔹 Συμπτώματα του HAPE
Αναγνωρίστε τα σημάδια νωρίς — είναι κρίσιμο.
Αρχικά στάδια:
-
Δύσπνοια ακόμη και σε κατάσταση ηρεμίας
-
Ξηρός βήχας που αργότερα μπορεί να γίνει παραγωγικός (με φλέγματα)
-
Υπερβολική κόπωση και υπνηλία
-
Αίσθημα πίεσης ή “κροτάλισμα” στο στήθος
-
Χλωμό ή κυανό (μπλε) χρώμα δέρματος
Προχωρημένα στάδια:
-
Ροζ, αφρώδη πτύελα
-
Σοβαρή αναπνευστική δυσκολία
-
Αδυναμία κίνησης ή απώλεια συνείδησης
⚠️ Αν εμφανιστεί δύσπνοια σε κατάσταση ηρεμίας ή βήχας με αφρώδη πτύελα, πρέπει να θεωρηθεί ιατρική κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
🔹 Θεραπεία
Η πρώτη και πιο σημαντική ενέργεια είναι άμεση κάθοδος σε χαμηλότερο υψόμετρο.
Όσο πιο γρήγορα μειωθεί το υψόμετρο, τόσο μεγαλύτερες οι πιθανότητες ανάρρωσης.
Επείγουσα φαρμακευτική αγωγή:
-
Diamox (500 mg) – δύο δισκία αμέσως, ακόμη κι αν έχει ληφθεί νωρίτερα.
-
Nifedipine (20 mg) – πάρτε πρώτα 10 mg, περιμένετε 20 λεπτά και πάρτε τα επόμενα 10 mg.
Η Νιφεδιπίνη μειώνει την πίεση στους πνεύμονες και διευκολύνει την αναπνοή,
ενώ η Diamox βοηθά το σώμα να απορροφήσει καλύτερα το διαθέσιμο οξυγόνο.
Αν δεν υπάρχει δυνατότητα χορήγησης συμπληρωματικού οξυγόνου, η κάθοδος είναι μονόδρομος.
Ακόμη και λίγες εκατοντάδες μέτρα χαμηλότερα μπορούν να κάνουν τεράστια διαφορά.
Εάν μετά από 6 ώρες δεν έχετε φτάσει κάτω από τα 8.000 πόδια (2.400 μ.),
επαναλάβετε τη δόση των 500 mg Diamox και 20 mg Nifedipine και συνεχίστε την κατάβαση.
Οι περισσότεροι ασθενείς αναρρώνουν πλήρως όταν φτάσουν σε χαμηλότερα υψόμετρα.
🔹 Πρόληψη
Η πρόληψη είναι πάντα καλύτερη από τη θεραπεία.
-
Ανεβαίνετε σταδιακά. Μην αυξάνετε το υψόμετρο περισσότερο από 300–500 μέτρα ανά ημέρα.
-
Ξεκουραστείτε και εγκλιματιστείτε. Μείνετε 1–2 μέρες ενδιάμεσα σε μεγάλα υψόμετρα.
-
Ενυδάτωση. Πίνετε άφθονο νερό, αποφύγετε αλκοόλ και υπερβολική καφεΐνη.
-
Αναγνωρίστε τα πρώτα σημάδια. Πονοκέφαλος, κόπωση και ναυτία είναι προειδοποιήσεις, όχι απλές ενοχλήσεις.
-
Φαρμακευτική πρόληψη. Σε άτομα με ιστορικό υψομετρικών προβλημάτων, ο γιατρός μπορεί να προτείνει Diamox προληπτικά.
🔹 Η ουσία
Το HAPE είναι σπάνιο, αλλά όταν εμφανιστεί, η εξέλιξή του είναι ραγδαία και επικίνδυνη.
Η γνώση, η προσοχή και η γρήγορη αντίδραση μπορούν να σώσουν ζωές.
Τα βουνά είναι μαγικά, αλλά απαιτούν σεβασμό και προετοιμασία.
Όπως λένε οι έμπειροι ορειβάτες:
«Δεν νικάς το βουνό — απλώς σου επιτρέπει να το διασχίσεις.»
