Στο παρελθόν, η ορειβασία φαινόταν να περιορίζεται κυρίως σε οργανωμένους ορειβατικούς συλλόγους. Εκείνη την εποχή, οι ομάδες βασίζονταν σε «ανοιχτές αναβάσεις» για να προσελκύσουν νέα μέλη.
Με τον όρο αυτό εννοούμε μια ανάβαση που οργανώνεται από κάποιον σύλλογο ή ομάδα και στην οποία μπορούν να συμμετάσχουν και μη μέλη, με ορισμένο αριθμό συμμετεχόντων.
Όπως σε κάθε οργανωμένη εξόρμηση, υπήρχαν υπεύθυνοι (αρχηγός ομάδας, γραμματέας, γιατρός, υπεύθυνος διάσωσης κ.λπ.) και πριν την ανάβαση γινόταν ενημέρωση για την προετοιμασία. Τα έξοδα μοιράζονταν μεταξύ των συμμετεχόντων, αν και οι επισκέπτες συνήθως κατέβαλλαν ένα μικρό επιπλέον ποσό.
Σήμερα, με την ορειβασία να κερδίζει ολοένα και περισσότερο κοινό, οι ανοιχτές αναβάσεις πραγματοποιούνται πολύ συχνότερα. Πολλοί ορειβατικοί σύλλογοι έχουν εντάξει στο ετήσιο πρόγραμμά τους τέτοιες δράσεις, ενώ καταστήματα υπαίθριων δραστηριοτήτων ή ακόμη και μεμονωμένοι ορειβάτες οργανώνουν τις δικές τους αναβάσεις μέσα από το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Με τον καιρό, ο όρος «ανοιχτή ανάβαση» απέκτησε ευρύτερη έννοια. Υπάρχουν δράσεις απολύτως ελεύθερες, όπου ο καθένας μπορεί να συμμετάσχει, χωρίς αυστηρή δομή ή ιεραρχία· άλλες είναι πιο οργανωμένες, με συναντήσεις προετοιμασίας, ομαδικά γεύματα και σαφές πρόγραμμα. Σε κάποιες, ο αρχηγός λειτουργεί περισσότερο συντονιστικά, ενώ σε άλλες εφαρμόζεται αυστηρή ορειβατική πειθαρχία.
Φυσικά, δεν λείπουν οι αντιδράσεις απέναντι στις λεγόμενες «εμπορικές αναβάσεις», δηλαδή στις αναβάσεις με οικονομικό αντίτιμο. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις το κόστος δικαιολογείται από οργανωτικές δαπάνες, εξοπλισμό, ασφάλεια ή φιλανθρωπικό σκοπό.
Η συμμετοχή είναι πάντοτε θέμα επιλογής: αν κάποιος θεωρεί μια ανάβαση ακριβή, μπορεί να οργανώσει τη δική του. Οι ανοιχτές αναβάσεις προσφέρουν κυρίως την ευκαιρία να γνωρίσεις νέους ανθρώπους, να ανταλλάξεις εμπειρίες και να απολαύσεις τη χαρά του βουνού με παρέα.
Προσωπικά πιστεύω ότι οι εξελίξεις αυτές είναι θετικές για την κοινότητα των ορειβατών. Παρόλα αυτά, υπάρχουν ορισμένα ζητήματα που αξίζει να θυμόμαστε:
1. Η ευθύνη
Αν κάτι πάει στραβά, ποιος ευθύνεται; Πάντα θα υπάρχει κάποιο επίπεδο ευθύνης από πλευράς διοργανωτών, ανεξάρτητα από τις δηλώσεις αποποίησης. Οι υπεύθυνοι πρέπει να διασφαλίζουν τα βασικά μέτρα ασφάλειας (π.χ. έλεγχος φυσικής κατάστασης συμμετεχόντων, παρουσία ατόμου με γνώσεις πρώτων βοηθειών). Ωστόσο, η ευθύνη είναι και ατομική. Αν αγνοήσεις τις οδηγίες της ομάδας και προκύψει πρόβλημα, δεν μπορεί να φταίει αποκλειστικά ο αρχηγός. Η ορειβασία ενέχει κινδύνους και όλοι πρέπει να το γνωρίζουν αυτό.
2. Το ζήτημα του κέρδους
Δεν υπάρχει τίποτα κακό στο να υπάρχει κάποιο οικονομικό όφελος, εφόσον προτεραιότητα παραμένουν η ασφάλεια και η εμπειρία των ορειβατών. Τα αναμνηστικά μπλουζάκια και τα πιστοποιητικά είναι ωραία, αλλά δεν πρέπει να υποκαθιστούν την ουσία: την επιτυχία της ανάβασης, τη σωστή οργάνωση και τη χαρά της κορυφής.
3. Ο σεβασμός μέσα στην ομάδα
Η ορειβασία είναι πάνω απ’ όλα συντροφικότητα. Οι συμμετέχοντες πρέπει να σέβονται ο ένας τον άλλον, να διατηρούν την ιδιωτικότητα και να αποφεύγουν την κριτική ή το κουτσομπολιό μετά την ανάβαση. Οι διαφωνίες καλό είναι να λύνονται με διάλογο, στο πνεύμα της συνεργασίας.
4. Η επιλογή του βουνού
Δεν είναι όλα τα βουνά κατάλληλα για ανοιχτές αναβάσεις. Οι πιο απαιτητικές κορυφές προϋποθέτουν εμπειρία, εξοπλισμό και γνώση των συμμετεχόντων. Οι διοργανωτές θα πρέπει να αξιολογούν τις δυνατότητες της ομάδας και να ξεκινούν με πιο ήπιες διαδρομές, ίσως και με εκπαιδευτικές αναβάσεις προετοιμασίας.
Κλείνοντας, ας διατηρήσουμε ανοιχτό μυαλό στις ανοιχτές αναβάσεις. Αποτελούν εξαιρετική ευκαιρία για νέες γνωριμίες, ανταλλαγή εμπειριών και ουσιαστική επαφή με τη φύση. Όποιος κι αν είναι ο λόγος που μας οδηγεί στο βουνό, ας θυμόμαστε πως η ασφάλεια, η ομαδικότητα και ο σεβασμός είναι αυτά που καθιστούν κάθε ανάβαση πραγματικά αξέχαστη.
