Ένα πρόσφατο ταξίδι στην Κρήτη σε ένα Φαράγγι μου υπενθύμισε έντονα την επίδραση των ανθρώπων στο φυσικό περιβάλλον. Οι φίλοι μου με είχαν προειδοποιήσει ότι το είναι απίστευτα πολυσύχναστο· νόμιζα ότι υπερέβαλλαν, αλλά έκανα λάθος.
Το πρώτο ασυνήθιστο θέαμα ήταν η μεγάλη ουρά επισκεπτών που περίμεναν να πληρώσουν το εισιτήριο εισόδου. Μπορεί να μη συμφωνώ απόλυτα με το μέτρο, αλλά μου εξήγησαν ότι είναι αναγκαίο για να μετριαστεί η οικολογική ζημιά από τον τεράστιο όγκο επισκεπτών.
Το δεύτερο θέαμα ήταν η αρχή του μονοπατιού γεμάτη με καταστήματα, πάγκους και καταλύματα· κάτι που δεν συνάδει με την αίσθηση της απομόνωσης που συνήθως περιμένει κανείς στη φύση.
Προχωρώντας, η πυκνότητα των ανθρώπων ήταν εντυπωσιακή. Τα μονοπάτια έμοιαζαν με πολύβουες λεωφόρους, γεμάτες με μια συνεχή ροή πεζοπόρων κάθε ηλικίας. Η πιο ανησυχητική στιγμή ήρθε όταν, κοντά σε ένα ορεινό καταφύγιο, μια αλεπού εμφανίστηκε ανάμεσα στα πλήθη αναζητώντας τροφή.
Ένα ζώο που κανονικά θα απέφευγε τους ανθρώπους, είχε προσαρμοστεί στη συνεχή παρουσία τους. Αυτή η αλλοίωση της φυσικής συμπεριφοράς της ήταν μια σαφής ένδειξη του ανθρώπινου αντίκτυπου.
Η επίδραση στο έδαφος και τη βλάστηση
Το πιο προφανές σημείο εκκίνησης είναι το ίδιο το μονοπάτι· το έδαφος κάτω από τα πόδια μας και τα φυτά δίπλα του. Επιστημονικές μελέτες από διάφορα μέρη του κόσμου έχουν δείξει ότι το περπάτημα βλάπτει άμεσα το έδαφος και τη γύρω βλάστηση μέσω τριβής, σύνθλιψης και ξεριζώματος.
Αυτό οδηγεί σε μετρήσιμες μειώσεις στο ύψος των φυτών, στην ικανότητα παραγωγής ανθέων και σπόρων, και αλλάζει τη σύνθεση της τοπικής χλωρίδας. Παράλληλα, η συνεχής καταπάτηση συμπιέζει το έδαφος, μειώνοντας την ικανότητά του να απορροφά το νερό, γεγονός που αυξάνει τη διάβρωση. Έτσι, ακόμη και μια μικρή παρέκκλιση εκτός μονοπατιού μπορεί να δημιουργήσει μόνιμες πληγές στο τοπίο.
Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι οι μεγαλύτερες ζημιές συμβαίνουν από τα πρώτα κιόλας βήματα σε μια ανέγγιχτη περιοχή. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και ελάχιστη ανθρώπινη παρουσία μπορεί να έχει δυσανάλογα μεγάλες επιπτώσεις.
Η προσαρμογή της άγριας ζωής
Η εικόνα της αλεπούς ήταν ένα δυνατό παράδειγμα εξοικείωσης. Η επιστημονική βιβλιογραφία δείχνει ότι κάποια είδη αποφεύγουν τις περιοχές με ανθρώπινη παρουσία, ενώ άλλα δείχνουν ανοχή ή ακόμα και “προσαρμογή” σε χαμηλά επίπεδα χρήσης. Ωστόσο, όταν η ανθρώπινη κίνηση ξεπεράσει ένα κρίσιμο όριο, η ισορροπία ανατρέπεται.
Τα ζώα συχνά γίνονται πιο νυκτόβια για να αποφύγουν τον άνθρωπο, γεγονός που αλλάζει τον φυσικό τους ρυθμό και μπορεί να επηρεάσει τη φυσική τους κατάσταση. Επιπλέον, η δραστηριότητα εκτός μονοπατιών και ο έντονος θόρυβος εντείνουν το στρες στην άγρια ζωή.
Η πορεία προς μια ισορροπημένη συνύπαρξη
Η εμπειρία αυτή με έκανε να συνειδητοποιήσω ότι, ακόμη κι αν αγαπάμε και σεβόμαστε τη φύση, μπορούμε άθελά μας να προκαλούμε ζημιά. Η λύση δεν είναι να σταματήσουμε να περπατάμε στα βουνά και τα δάση, αλλά να το κάνουμε με μεγαλύτερη υπευθυνότητα:
-
Μείνετε στα καθορισμένα μονοπάτια. Η παράκαμψη μιας λακκούβας μπορεί να δημιουργήσει μόνιμη ζημιά.
-
Να είστε προβλέψιμοι. Η άγρια ζωή προσαρμόζεται στην παρουσία μας όταν αυτή είναι σταθερή και μη απειλητική.
-
Περιορίστε τον θόρυβο. Δώστε χώρο στα ζώα να επιλέξουν πώς θα αλληλεπιδράσουν μαζί σας.
Με την κατανόηση του αποτυπώματός μας και την αλλαγή της συμπεριφοράς μας, μπορούμε να συνεχίσουμε να απολαμβάνουμε τα μονοπάτια, διατηρώντας ταυτόχρονα το φυσικό περιβάλλον υγιές για τις μελλοντικές γενιές.
